Jak by Pani opisała misję i doświadczenie organizacji w zakresie umiejętności korzystania z mediów/ krytycznego myślenia/ sprawdzania faktów/ przeciwdziałania dezinformacji?
Helsińska Fundacja Praw Człowieka monitoruje kampanie wyborcze od 2018 r. W 2018 roku przeanalizowaliśmy kanały mediów społecznościowych kandydatów startujących w wyborach samorządowych w dziesięciu największych polskich miastach, koncentrując się przede wszystkim na wypowiedziach ksenofobicznych, dezinformacji i mowie nienawiści wobec migrantów. Podczas kolejnych kampanii w 2019 r., przed wyborami do Parlamentu Europejskiego i polskiego, skupialiśmy się na fałszywych wiadomościach i kampaniach dezinformacyjnych dotyczących migracji, uchodźców i LGBT +, które przekazywali dalej kandydaci na posłów. Decyzja o skupieniu się na fake newsach i dezinformacji została podjęta na podstawie poprzedniego monitoringu z 2018 roku, który ujawnił trudności w weryfikacji wątpliwych treści. Dlatego zdecydowaliśmy się także aktywniej działać na polu edukacji o fake newsach i dezinformacji. Między innymi stworzyliśmy na Facebooku grupę „True or fake news” (Prawda wiadomość czy fake news), której celem jest dzielenie się wiedzą na temat zjawisk dezinformacji, śledzenie, udostępnianie i obalanie fałszywych wiadomości. Grupa koncentruje się głównie na fałszywych wiadomościach związanych z migracją i kwestiami LGBT.
Jakie są główne zasoby opracowane przez Pani organizację, którymi chciałaby się Pani podzielić?
Raport Fake news i dezinformacja w kampaniach wyborczych w Polsce w 2019 roku: https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2020/02/Fake-newsy-i-dezinformacja_final.pdf, raport „Migranci, uchodźcy i ksenofobia w kampanii wyborczej 2018 – raport z monitoringu: https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2018/12/Raport-monitoring-mowy-nienawi%C5%9Bci-w-kampanii-wyborczej.pdf; Grupa na Facebooku: Prawda czy fake news: https://www.facebook.com/groups/558574684669610/.
Jakie są, Pani zdaniem, trzy największe aktualne wyzwania związane z przeciwdziałaniem dezinformacji w Pani kraju?
Czy mogłaby Pani wymienić trzy rozwiązania, które zostały przez Pani wdrożone lub które chciałaby Pani polecić jako wskazówki, jak przeciwdziałać dezinformacji, wzmacniać umiejętności krytycznego myślenia w społeczeństwach i budować obywatelską odporność na dezinformację?
Edukacja, włączanie umiejętności krytycznego myślenia i sprawdzania faktów do programu nauczania w szkołach. Stosowanie środków prawnych w celu karania za rozpowszechnianie fałszywych wiadomości.
Jakie są najważniejsze wydarzenia lub daty, których była Pani świadkiem w tym roku, a które spowodowały nasilenie działań dezinformacyjnych?
- Koronawirus;
- kampania wyborcza.
Jakie Pani zdaniem trzy przyszłe daty/wydarzenia mogą spowodować nasilenie działań dezinformacyjnych w latach 2020-2021?
Jakie są dominujące narracje dezinformacyjne, które zaobserwowała Pani w przestrzeni medialnej w tym roku?
Na temat koronawirusa pojawiło się wiele fałszywych wiadomości – m.in. „koronawirus jest fałszywy – w ogóle nie ma wirusa”, techologia 5G, która przenosi koronawirusy. W Polsce dezinformacja związana z LGBT – orientacja seksualna i tożsamość płciowa wynikiem „propagandy”, związek homoseksualizmu z pedofilią.
Czy korzystała Pani z jakichś narzędzi do sprawdzania faktów? Jeśli tak, proszę je opisać lub podzielić się linkami.
Sprawdzamy informacje korzystając z kilku, w tym oficjalnych źródeł, danych od ekspertów, itp. Sprawdzamy wiarygodność źródła informacji. Jeśli chodzi o zdjęcia, używamy wyszukiwania odwróconego zdjęć.
Czy chciałaby Pani zwrócić uwagę na jakieś przypadki dezinformacji, których była Pani świadkiem/odkryła/obaliła?
Szczególnie interesującym przypadkiem była kwestia koronawirusa. Oprócz śmiesznych informacji „koronawirus jest fałszywy – wirusa w ogóle nie ma”, pojawiło się wiele dezinformacji, które jasno pokazują, jak trudno jest polegać nawet na poważnych mediach.
Kto, Pani zdaniem, jest najlepiej działającym podmiotem - w Pani kraju, jak również w UE - odgrywającym obecnie kluczową rolę w dziedzinie umiejętności korzystania z mediów i dlaczego?
Wskazuje się Finlandię jako wzór do naśladowania, zwracając uwagę na edukację i krytyczne myślenie uczone już w szkołach.
Wywiad został przeprowadzony w dniu 29 czerwca 2020 roku.
AGNIESZKA MIKULSKA JOLLES
Kierownik projektów, researcher i trener
Helsińska Fundacja Praw Człowieka
Zaangażowana, dociekliwa, otwarta (na nowe doświadczenia)
